Wat we te danken hebben aan Napoleon

Nieuws | Tweehonderd jaar geleden maakte de slag bij Waterloo definitief een einde aan het tijdperk van Napoleon Bonaparte. Tijdens zijn vijftienjarig bewind in Europa drukte de Franse keizer echter een onuitwisbare stempel op onze samenleving. In Het Nieuwsblad maakte auteur Johan Op de Beeck een overzicht.

Door Pickx

Gepubliceerd op 24.06.15

2min

Tweehonderd jaar geleden maakte de slag bij Waterloo definitief een einde aan het tijdperk van Napoleon Bonaparte. Tijdens zijn vijftienjarig bewind in Europa drukte de Franse keizer echter een onuitwisbare stempel op onze samenleving. In Het Nieuwsblad maakte auteur Johan Op de Beeck een overzicht.

Het wetboek

In 1800 liet Napoleon de Code Civil opstellen die nog altijd de basis vormt van ons burgerlijk wetboek. Vooral in Frankrijk en België stammen heel wat van de huidige wetten nog uit de tijd van Napoleon. Dat bewijst hoe visionair Napoleon en zijn raadgevers in die tijd al waren. Ook in heel wat andere landen diende de Code Civil als basis en regelt het zakenrecht, personenrecht en verbintenissenrecht.

Het gelijkheidsbeginsel

De beginselen van de Franse Revolutie – vrijheid, gelijkheid en broederlijkheid – werden door Napoleon verankerd. Het gelijkheidsbeginsel werd later het eerste artikel van de Verklaring van de Rechten van de Mens en van de Burger én van onze grondwet.

Het kadaster

Ook het kadaster of het register van onroerende zaken werd ingevoerd onder Napoleon. Het kadaster dient om te bewijzen wie de eigenaar is van een pand en maakte zo een einde aan de vele betwistingen. Het was meteen ook een handige manier om belastingen te heffen op de inkomsten uit onroerende goederen.

Het bevolkingsregister

Napoleon voerde ook de burgerlijke stand in, waardoor alle geboortes, sterftegevallen en huwelijken in het bevolkingsregister werden genoteerd. In België gebeurt dit tegenwoordig via het Rijksregister.

Scheiding van kerk en staat

Napoleon haalde zich de woede van de paus in Rome op de hals met zijn bewering dat "geen enkele overtuiging mag bepalen hoe we leven, denken en onze staat inrichten". Vooral bij ons, waar het katholicisme zo goed als een staatsgodsdienst was, was dit een revolutie. Nochtans was Napoleon niet antiklerikaal: in 1804 herstelde hij de godsdienstbeoefening waardoor iedereen zich probleemloos katholiek, calvinist of jood kon noemen.

Het decimaal stelsel

Tot de tijd van Napoleon had bijna elke regio of stad haar eigen meetstelsel, wat een serieuze belemmering betekende voor de handel. De vervanging van de oude lengtematen als duim, el en voet door meter, decimeter en centimeter is nog altijd een van de meest tastbare verwezenlijkingen van het Napoleontische tijdperk.

De Europese gedachte

Napoleon creëerde de allereerste Frans-Duitse as door het Franse keizerrijk te verbinden met de toenmalige Confederatie van de Rijn. Moest die zijn blijven bestaan, zou de geschiedenis er wel eens helemaal anders kunnen hebben uitzien. Volgens Johan Op de Beeck was de Eerste Wereldoorlog een rechtstreeks gevolg van de groeiende machtshonger van de Pruisen, die haar oorsprong vond in de slag bij Waterloo.

De leeuw van Waterloo

De leeuw van Waterloo werd opgericht door koning Willem I ter ere van zijn zoon, die bij de slag gewond raakte. Opvallend genoeg vind je er in de souvenirwinkels vandaag meer beeltenissen van de verliezer dan van de winnaar, Wellington. Er staat zelfs een standbeeld van Napoleon op een plek waar de Britse linies heersten.

De Onze-Lieve-Vrouwetoren

De Antwerpse binnenstad onderging onder Napoleon een ware metamorfose. Het koninklijk paleis op de Meir, de Groenplaats (destijds Place Bonaparte): het werd aangelegd door de Fransen. Nadat Napoleon de Onze-Lieve-Vrouwekathedraal had gezien, schrapte hij de plannen om de toren te beknotten en trok hij 15.000 frank uit voor de restauratie.

Het Bonapartedok

De Antwerpse haven was voor Napoleon van enorm belang in zijn plannen tegen de Britten. Hij herstelde de vrije doorgang naar de Noordzee, liet de Scheldekaaien rechttrekken en liet twee nieuwe dokken aanleggen: het huidige Willemdok en Bonapartedok. De ingrepen zorgden voor een ongekende bloei in het begin van de negentiende eeuw.

Route Napoléon

Deze toeristische route in het zuiden van Frankrijk gaat terug op het historisch traject dat Napoleon volgde na zijn ballingschap op het eiland Elba. De route gaat door de bergen van Cannes tot Grenoble en wordt tegenwoordig gemarkeerd met het keizerlijke adelaarsteken. Napoleon koos voor deze route om het eventueel verzet van de koningsgezinde dorpen in de Rhônevallei te ontlopen.

ABBA

Zou ABBA zonder Napoleon ook internationaal doorgebroken zijn? Hun overwinning in 1974 op het Eurovisiesongfestival kwam er dankzij het liedje Waterloo. De Zweedse popsensatie zong daarin over een vrouw die zich aan de liefde overgeeft zoals Napoleon zich in 1815 overgaf aan de coalitie van Pruisen, Britten en Nederlanders.

Deze lekkernijen

Napoleon gaf zijn naam ook aan verschillende lekkernijen. De bonbon Napoleon werd in 1912 bedacht door Louis Janssen van de Antwerpse bakkerij Den Gouden Bol en is een gele bol met zuur citroenpoeder binnenin. De likeur Mandarine Napoleon op basis van mandarijntjes en oude cognac kwam in 1892 op de markt, maar het recept gaat wel terug tot Napoleon. Rond 1800 bereikten de eerste mandarijntjes vanuit China onze contreien. Antoine François de Fourcroy, scheikundige en vertrouweling van de keizer, drenkte ze in alcohol en vermengde ze met cognac. Het recept werd later door onze landgenoot Louis Schmidt in zijn dagboeken ontdekt.